Fondacija CPI je dala 28 – godišnjoj građanki zadatak da pokuša pronaći informacije o opštinskim budžetima na službenim internet stranicama 144 opštine u BiH u periodu 01.02.2018 – 28.02. 2018. Cilj je bio utvrditi s kojim će se problemima suočiti reprezentativna građanka, bez prethodnog iskustva s budžetskim pitanjima, i koliko će joj biti lako/teško naći informacije o gradskim budžetima. Dalje u tekstu ocjena jednostavnosti pristupa opisuje koliko je lako/teško naći informacije o budžetima na službenim Internet stranicama opština (posebno usvojenom budžetu). Ocjena vizuelnog dojma objašnjava zapažanja reprezentativne građanke kako su predstavljene informacije o budžetu (npr. niža ocjena za mala i nagurana slova koja nije jednostavno čitati). Moguće je da neke od informacija koje je reprezentativna građanka tražila postoje, ali ih ona nije uspjela naći, što samo ukazuje na činjenicu da informacije nisu dobro predstavljene.
Reprezentativna građanka je pronašla informacije o opštinskim budžetima na većini stranica. Međutim, postojala je velika razlika između zvaničnih stranica prema tome koliko je jednostavno naći i čitati te dokumente. Uočila je glavne probleme vezano uz prezentirane informacije o opštinskim budžetima na službenim Internet stranicama opština:
• nepostojanje izravnog linka na budžet
• nepostojanje budžeta za građane na većini stranica
• nepregledan dizajn službenih gradskih Internet stranica koji korisnicima otežava pretraživanje
• odstupanja u količini i preglednosti informacija o budžetu
• nelogično postavljanje dokumenata o budžetu u sekcije (npr. pod Javne nabavke)
• različito imenovanje istih dokumenata na stranicama (npr. izvještaj o izvršenju budžeta se na nekim stranicama zove samo Izvršenje a na drugim stranicama je to naziv odluke o izvršenju budžeta)
• objava dokumenata kao vijest, sto otežava njihov pronalazak
• neredovno update-ovanje stranica (npr. usvojeni budžet za 2014. godinu objavljen 2016. godine)
IZRAVAN LINK NA DOKUMENTE O OPŠTINSKIM BUDŽETIMA
Veci broj opština nema izravan link na usvojeni budžet tekuće godine, već na sve dokumente koji se odnose na budžet. Na pojedinim stranicama izravan link nije lako uočiti zbog veličine slova ili korištenih boja. Za pojedine stranice, klikom se dobijaju podaci do 2017. godine, te se informacije za tekuću godinu mogu dobiti upotrebom alata pretrage ili pregledom ostalih kategorija na stranici.
Na primjer, Tomislavgrad ima link pod nazivom proračun na lijevoj strani naslovne stranice, ali je teško uočljiv zbog veličine slova i prenatrpanosti. Klikom se dobijaju podaci do 2017. godine, te se dokumenti za 2018. godinu mogu naći upotrebom alata pretrage.
Većina opština nema izravan link na gradski budžet na početnoj stranici pa ga korisnik treba potražiti klikanjem na linkove koji mu se čine bitni – na primjer: dokumenti, finansije, gradska uprava, e-uprava, infodesk. U tom smislu često ne postoji dosljednost i potrebno je koristiti intuiciju kako bi se došlo do dokumenata o budžetu. Na primjer, Opština Berkovići ima jednostavan dizajn stranice, ali je dokumente o budžetu bilo moguće naći tek pregledom kategorije dokumenti i podsekcije Javne nabavke. Prosječnom korisniku se navedena podsekcija ne čini kao logičan izbor za objavu dokumenata o budžetu. Za pojedine stranice, kao sto je stranica opštine Istočno Sarajevo, kategorija dokumenti nije lako uočljiva, iako nudi organiziran i jednostavan pristup budžetskim dokumentima.
NEPREGLEDAN DIZAJN INTERNET STRANICA
Nepregledan dizajn službenih internet stranica koji korisnicima otežava pretraživanje još je jedna u nizu prepreka. Određeni dokumenti o budžetu mogli su se pronaći samo korištenjem funkcije pretrage (na primjer Banja Luka, Bosanski Petrovac, Velika Kladuša).
Na dosta stranica ne postoji jedinstven link za sve budžetske dokumente i za sve godine. To se naročito odnosi na tekuću 2018. godinu, za koju su se dokumenti uglavnom morali tražiti upotrebom alata pretrage (na primjer, Olovo) ili pregledom kategorije vijesti, jer se rezultati nisu mogli naći upotrebom alata pretrage (na primjer, Donji Vakuf).
S druge strane, dosta opština ima dobro dizajnirane službene internet stranice i lako dostupne dokumente o budžetu, kao Gradiška, Bihać i Sanski Most.
ODSTUPANJA U KOLIČINI I PREGLEDNOSTI INFORMACIJA O BUDŽETU
Reprezentativna građanka također je primijetila odstupanja u količini i preglednosti informacija o budžetu na službenim Internet stranicama. Neke opštine su nudile dosta dokumenata za nekoliko godina, a druge samo jedan dokument za jednu godinu. U većini slučajeva, dokumentacija je bila potpunija za period 2017 -2015, dok je za stariji period uglavnom bilo moguće naći samo usvojeni budžet. Jos jedan od problema sa kojim se suočila je različito imenovanje istih dokumenata na stranicama, što osobi koja pokušava naći tačno određeni dokument otežava pretragu. Najčešće se mogu naći usvojeni budžet i nacrt o budžetu, a rjeđe izvještaji o izvršenju budžeta. Nažalost, budžet za građane je prisutan na izuzetno malom broju stranica i uglavnom se odnosi na 2017. godinu.
Jedan od velikih problema je nepreglednost i neorganiziranost objavljenih dokumenata koji se odnose na budžet. Na primjer, na stranici opštine Laktaši postoji kategorija budžet koja nudi jako neorganiziran pregled dokumenata za period od 2013 – 2018. Za tekuću godinu, moguće je naći samo plan budžeta ukoliko se klikne na kategoriju budžet 2018, međutim, pregledom svih dokumentata o budžetu, moguće je naći i nacrt budžeta za 2018 godinu. Klikom na određenu godinu na desnoj strani, pojedine godine se “gube” kao ponuđena rubrika (npr. ukoliko se klikne na bilo koju kategoriju u periodu 2013 – 2017, kategorija budžet 2018 više neće biti dostupna).
ZAKLJUČAK
Iako postoji niz dobrih primjera službenih internet stranica gradova, brojnije su one koje bi trebalo poboljšati kako bi građani jednostavnije pristupali svim informacijama na stranici, a ne samo o budžetima. Službena Internet stranica grada Bihaća je dobar primjer organizovane stranice sa logičnim rasporedom informacija. Nakon određenog vremena, reprezentativna građanka je znala gdje da traži željene dokumente, ali osobe koje ne koriste često Internet i prvi put se susreću sa navigacijom kroz službene opštinske stranice će vjerovatno imati mnogo više poteškoća. Ne postoji bilo kakva unificiranost izgleda ili sadržaja koja bi olakšala pretragu ili dala jasan uvid u transparentnost rada opština. Dokumenti o budžetu bi trebali biti dostupni svima, ali je podjednako važno da budžet bude pristupačan i razumljiv javnosti, što ukazuje na potrebu postojanja budžeta za građane na službenim stranicama. U tablici 1 prezentirani su detalji koji navedeno argumentiraju. Ocjene jednostavnosti pristupa podacima o budžetu i vizualni dojam su lični.
Preuzmi dokument: Reprezentativna građanka